استاندارد ملی تذهیب ایرانی- ویژگی‌ها و آیین کار
نام طرح: تدوین استاندارد ملی ایران: صنایع دستی – تذهیب ایرانی- ویژگی‌ها و آیین کار
Handicrafts – Iranian illumination– Specifications and Code of practice
شماره‌ی ثبت: ۲۱۵۹۷
چاپ اول: ۱۳۹۵
مشخصات ظاهری: ۳۹ صفحه، رنگی/ دارای تصویر و جدول.
محل انتشار: وب‌سایت سازمان ملی استاندارد ایران (برای دریافت فایل پی.دی.اف.، اینجا کلیک کنید)
کارفرما: سازمان ملی استاندارد ایران
مجری: مؤسسه‌ی پژوهش هنر برزان
ناظر: سازمان ملی استاندارد ایران
روش گردآوری داده‌ها: میدانی – کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های مذهبان پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های مختلف تذهیب ایرانی
– مشاهده و بررسی در رشته‌ی تذهیب ایرانی
فهرست مطالب:
پیش‌گفتار
مقدمه
۱- هدف و دامنۀ کاربرد
۲- مراجع الزامی
۳- اصطلاحات و تعاریف
۴- ویژگی‌های ابزارهای تولید
۵- ویژگی‌های مواد اولیه
۶- ویژگی‌های محصول نهایی
۶-۱- ساختار
۶-۲- ثبات رنگ در برابر نور
۶-۳- ابعاد
۶-۴- عیب‌های ظاهری
۷- ویژگی‌های طرح، نقش‌مایه‌ها و ترکیب‌بندی رنگی
۸- آیین کار
۸-۱- آماده‌سازی مواد اولیه
۸-۲- ترسیم طرح اولیۀ تذهیب
۸-۳- انتقال طرح
۸-۴- قلم‌گیری قهوه‌ای
۸-۵- طلاگذاری و مهره‌کشی
۸-۶- رنگ‌گذاری نقش‌مایه‌ها
۸-۷- قلم‌گیری مشکی
۸-۸- ساخت‌و‌ساز نقش‌مایه‌ها
۸-۹- رنگ‌گذاری زمینۀ طرح
۸-۱۰- ترسیم شرفه‌ها
۸-۱۱- ایجاد حاشیۀ بوم
۸-۱۲- جدول‌کشی
۹- بسته‌بندی
۱۰- نشانه‌گذاری
۱۱- راهنمای نگه‌داری محصول
پیوست الف (آگاهی‌دهنده): نمونه‌های آثار تذهیب ایرانی
کتاب‌نامه
دبیر: حمیده حقیقی؛ (کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ موسسۀ پژوهش هنر برزان
اعضای کمیسیون‌های فنی:
رئیس: عباس رحیمی (کارشناسی صنایع دستی / کارشناسی ارشد عکاسی)؛ عضو هیئت علمی دانشگاه / موسسۀ پژوهش هنر برزان
– سمیه حقوقی‌فرد (کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ کارشناس- ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس
– سمیه خسروی‌راد (کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی)؛ کارشناس- ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان
– مینا دایی (کارشناسی ارشد شیمی)؛ کارشناس- ادارۀ کل استاندارد استان خوزستان
– منصوره رضوی (کارشناسی ارشد مردم‌شناسی)؛ کارشناس- اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان
– فاطمه رنجبر (کارشناسی صنایع دستی)؛ کارشناس- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
– سمیرا عباسی (کارشناسی ارشد فرش)؛ کارشناس- موسسۀ پژوهش هنر برزان
– محمدرضا علی‌پور (کارشناسی ارشد صنایع دستی)؛ هنرمند تذهیب‌کار- عضو مستقل
– حمید محمدرضافام (کارشناسی ارشد نقاشی)؛ مدرس دانشگاه- دانشگاه سورۀ تهران
– مینا ناصری (کارشناسی طراحی فرش)؛ کارشناس طراحی سنتی- موسسۀ پژوهش هنر برزان
معرفی تذهیب ایرانی، هدف و دامنه‌ی کاربرد استاندارد:
تذهیب، یکی از هنرهای مستظرفه‌ی ایران است که در آن، کناره‌ها یا میانۀ صفحات مورد نظر، با مجموعه‌ای منسجم از نقش‌مایه‌های ریزنقش انتزاعیِ گیاهی موسوم به اسلیمی و ختایی تزیین می‌شود.
تذهیب ایرانی با کاربرد غالب رنگ‌مایۀ طلایی، برای آراستن برخی از کتاب‌های نفیس مانند قرآن و صفحات خوش‌نویسی و نگارگری ایرانی یا برای تولید آثار مستقل کاربرد دارد. این هنر، برمبنای تفاوت در رنگ‌ها، شکل نقش‌مایه‌ها و نحوۀ استقرار نقش‌مایه‌ها در طرح، دارای سبک‌های گوناگون است و از نظر ویژگی‌های معنایی، صوری و فنی، با هنرهای مشابه در سایر فرهنگ‌ها کاملاً متمایز است.
با توجه به گستردگی تذهیب در اغلب مناطق ایران، سطح بالای تولیدات و کاربردهای متنوع، برای حفظ اصالت و گسترش اصولی این هنر، تدوین استاندارد ملی ویژگی‌ها و آیین کار تذهیب ایرانی ضرورت یافته است.
هدف از تدوین این استاندارد، تعیین ویژگی‌های ابزارهای تولید، مواد اولیه، ساختار محصول نهایی، طرح و نقش‌مایه‌ها، آیین کار، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری محصولات تذهیب ایرانی است.
این استاندارد برای انواع تذهیب ایرانی کاربرد دارد.
این استاندارد برای سایر رشته‌های صنایع دستی مستظرفۀ ایران کاربرد ندارد.
