طراحی و نمونه‌سازی محصولات کپوی خوزستان
نام طرح: طراحی و نمونه‌سازی محصولات کپوی خوزستان
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۶
کارفرما: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی استان خوزستان
مجری: موسسۀ پژوهش هنر برزان
ناظر: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور
تعداد محصولات طراحی‌شده: ۲۰ محصول
تعداد نمونه‌های اجراشده: ۱۰ محصول
طراحی نمونه‌ها و تنظیم گزارش: عباس رحیمی
اجرای نمونه‌ها: زینت ظهیرنیا، مریم تختایی‌پور
مشخصات ظاهری گزارش: 78 صفحه، رنگی/ مصور.
روش گردآوری داده‌ها: میدانی – کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های هنرمندان کپوباف پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های گوناگون کپوبافی
– مشاهده و بررسی در هنرصنعت کپوبافی
فهرست مطالب گزارش:
۱- تاریخچه ی کپوبافی
۲- مواد اولیه ی کپوبافی
۳- ابزارهای کپوبافی
۴- روش کپوبافی
۵- محصولات رایج کپو
۶- نقشمایه‌ها، طرح‌ها و رنگ‌بندی محصولات کپو
۷- موارد آسیب‌شناسی، پیشنهادهای اصلاحی
۸- طراحی و نمونه‌سازی محصولات جدید
معرفی کپوبافی خوزستان:
یکی از کهن‌ترین حیطه‌های صنایع دستی، ساخت محصولات حصیری با استفاده از شاخ و برگ گیاهان و درختان است. نمونه‌های پیداشده از بین‌النهرین و آفریقا، گواه آن است که این‌گونه محصولات، منشأ نساجی و کوزه‌گری نیز بوده است.
هم‌چنین، در اغلب مناطق ایران که به مواد اولیه‌ی لازم دسترسی دارند، تولید محصولات حصیری با شکل‌ها، شیوه‌ها و مواد اولیه‌ی گوناگون رایج است.
کپوبافی، یکی از گرایش‌های صنایع‌دستی حصیری ایران و رشته‌ی بومی شهرستان دزفول در استان خوزستان است.
در این هنر- صنعت، با استفاده از برگ نخل و گیاهی خودرو به نام کرتک، انواع محصولات کاربردی و تزئینی تولید می‌شود.
واژه‌‌ی کپو در گویش لری، به معنی سر یا کله است. در این‌جا، منظور، بافته‌ای از برگ‌های جوان نخل و نوعی گیاه خودرو به‌نام کرتک و تزیین‌شده با طرح‌های ساده‌ی هندسی می‌باشد؛ شاید گردی محصولات کپو و شباهت آنها به سر انسان، دلیل این نام‌گذاری باشد.
محصولات کپو توسط دختران و زنان قوم بختیاری ساکن در روستاهای اطراف شهر دزفول بافته می‌شود. عشایر بختیاری پیش از اسکان‌یافتن در استان خوزستان و دسترسی به منابع برگ نخل، با استفاده از روش بافت کپو، محصولاتی مشابه و غیرمنقوش از جنس ساقه‌ی گندم و جو تولید می‌کردند. امروزه نیز محصولات اخیر به‌ندرت در برخی از مناطق یادشده تولید می‌شوند.
مرکز اصلی کپوبافی در استان خوزستان، شامل برخی از روستاهای اطراف دزفول به‌ویژه دهستان شهیون و روستاهای پیرامون آن است؛ این هنرصنعت در سال‌های اخیر در شهرستان رامهرمز، بهبهان، شوشتر و اندیمشک نیز رونق مطلوبی پیدا کرده است.
