طراحی و نمونه‌سازی محصولات بوریای خوزستان
نام طرح: طراحی و نمونه‌سازی محصولات بوریای خوزستان
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۸
کارفرما: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی استان خوزستان
ناظر: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور
مجری: موسسۀ پژوهش هنر برزان
طراحی نمونه‌ها و تنظیم گزارش: عباس رحیمی، حمیده حقیقی
تعداد محصولات طراحی‌شده: ۲۰ محصول
تعداد نمونه‌های اجراشده: ۱۰ محصول
تولید بوریا: بوریابافان شهر رفیع
اجرای نمونه‌ها: امیر گوهری
مشخصات ظاهری گزارش: 79 صفحه، رنگی/ مصور.
روش گردآوری داده‌ها: میدانی – کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های هنرمندان بوریاباف پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های گوناگون بوریابافی
– مشاهده و بررسی در هنرصنعت بوریابافی
فهرست مطالب گزارش:
۱- معرفی بوریابافی خوزستان و پیشینه‌ی تاریخی آن
۲- پراکندگی جغرافیایی مراکز بوریابافی
۳- محصولات بوریابافی خوزستان
۴- مواد اولیه‌ی بوریابافی خوزستان
۵- ابزارهای بوریابافی خوزستان
۶- فرآیند تولید محصولات بوریابافی خوزستان
۷- موارد پیشنهادی برای تقویت ساختار محصولات بوریای خوزستان
۸- طراحی و نمونه‌سازی محصولات جدید
معرفی بوریابافی خوزستان:
بوریابافی، یکی از گرایش‌های صنایع دستی حصیری ایران و هنرصنعت بومی مناطق عرب‌نشین استان خوزستان است. در این هنرصنعت، با استفاده از نوعی نی مردابی شکافته‌شده، دست‌بافته‌ای حصیری به نام بوریا تولید می‌شود.
در لغت‌نامه‌ی دهخدا پیرامون واژه‌های بوریا و بوریابافی آمده‌است: «بوریا؛ مأخوذ از آرامی. حصیری که از نی شکافته‌ی مخصوص سازند. معرب آن، باری است. حصیری است که در خانه اندازند. … و از وی [شهر ترمذ] صابون و بوریای سبز و بادبیزن خیزد (حدود العالم). … اندرین روز اطلاق کردند بهای بوریا و نفت که جسد جعفر یحیی برمکی را سوخته آید (تاریخ بیهقی، چ ادیب، ص ۱۹۱)».
در این پژوهش، بوریا، محصول تهیه‌شده از ساقه‌های شکافته‌شده‌ی نوعی نی مردابی است که به‌صورت دستی و برای کاربردهای متنوع مانند مفروش‌کردن محیط‌های مسکونی، پوشش آلاچیق (کپر)، پوشش مهمان‌خانه‌ی مضیف، ساختن سیلوی ذخیره‌ی غلات و همچنین استفاده در دکوراسیون داخلی تولید می‌شود.
این محصول در زبان عربی، الباری یا الباریه نام دارد.
از گذشته تاکنون، تولید محصول بوریا در مناطقی انجام می‌شود که مواد اولیه‌ی آن (نی خیزران) فراهم باشد. استان خوزستان نیز در دوره‌های تاریخی به‌علت موقعیت طبیعی، وجود رودخانه‌ها و تالاب‌ها، منبعی غنی از نی مورد نیاز بوریابافی بوده‌است. از این‌رو امروزه بوریابافی یکی از صنایع دستی بومی استان خوزستان به‌شمار آمده و تأمین‌کننده‌ی درآمد بسیاری از خانوارهای مردم عرب این منطقه است.
محل رویش نیِ خیزران، تالاب‌های شادگان و هورالعظیم و مناطق بوریابافی خوزستان، به‌ویژه شامل شهرستان‌های هویزه، دشت آزادگان، آبادان و خرمشهر است.
بی‌گمان می‌توان گفت با وجود این شرایط اقلیمی و فراهم‌بودن مواد اولیه، بوریابافی، حرفه‌ای کهن و موروثی در ناحیه‌ی خوزستان به‌شمار می‌آید.
محصول بوریا توسط مردان عرب ساکن در برخی از شهرها و روستاهای استان خوزستان تولید می‌شود.
در سایر کشورهاى عربی به‌ویژه در مناطقى که ماده‌ی اولیه در دسترس است و رطوبت هوا استفاده از گستردنی‌هاى دیگر را دشوار می‌سازد، هنرصنعت بوریابافی رواج دارد. با توجه به این‌که اغلب صنایع دستی مردم عرب خوزستان ازطریق مجاورت و مراودات آنها با کشور عراق و یا مهاجرت آنها از این کشور، به استان خوزستان منتقل شده‌است، این احتمال وجود دارد که در چند سده‌ی گذشته، هنرصنعت بوریابافی ازطریق کشور عراق به ایران منتقل شده باشد.
در گذشته، محصول بوریا به‌طور خودمصرفی در زندگی مردم مناطق تولید کاربرد داشت و امروزه نیز به‌طور کاربردی و یا تزیینی در در اغلب مناطق کشور و نیز در حوزه‌ی صادرات صنایع دستی دارای جایگاه ویژه است.
