فهرست مطالب گزارش:

۱- نام محصول و نشانۀ جغرافیایی درخواستی | ص ۱

۲- ساختار ظاهری گلیم لرستان | ص ۱

۲-۱- بافت گلیم لرستان | ص ۱

۲-۲- مواد اولیۀ گلیم لرستان | ص ۳

۲-۳- طرح‌ها و نقش‌مایه‌های گلیم لرستان | ص ۴

۲-۳-۱ – نقش‌مایه‌های گلیم لرستان | ص ۴

۲-۳-۲- طرح‌های گلیم لرستان | ص ۸

۲-۴- رنگ‌بندی گلیم لرستان | ص ۵۳

۲-۵- ابعاد گلیم لرستان | ص ۵۴

۲-۶- کاربردهای گلیم لرستان | ص ۵۵

۲-۷- فرآیند تولید گلیم لرستان | ص ۵۷

۲-۸- اطلاعات مربوط به منطقۀ تولید گلیم لرستان | ص ۵۹

۲-۹- مدارک مستند مبنی بر ارتباط منسوج گلیم با استان لرستان | ص ۶۲

۲-۱۰- کنترل کیفی محصول نهایی | ص ۶۴

خلاصۀ گزارش:

۱- نام محصول و نشانۀ جغرافیایی درخواستی

گلیم لرستان

۲- توصیف محصول

گلیم لرستان، دست‌بافته‌ای منقوش و بدون پرز است که ازطریق درگیری نخ‌های تار و پود بر روی دار گلیم‌بافی عمودی و یا افقی تولید می‌شود. هر قطعۀ گلیم شامل سرریشه‌ها، بافت زنجیره‌ای، ملیله‌کاری، شیرازه، حاشیه، زمینه و نقش‌مایه‌ها است و با انواع شیوه‌های سادۀ دوروی چاک‌دار، سادۀ دوروی بدون چاک و صوفی (پودپیچی) بافته می‌شود.

برای تولید گلیم لرستان، از نخ‌ پشمی رنگرزی‌شده و یا خودرنگ (دارای رنگ ذاتی طبیعی) به‌عنوان پود و از نخ پنبه‌ای به‌عنوان پود استفاده می‌شود.

نقش‌مایه‌های گلیم لرستان، دارای حالت سادۀ هندسی‌اند و رایج‌ترین آنها، شامل آدمکی، بوته، لاله عباسی، یه‌گل، سه‌گل پیکه، چشم‌زخم، دندان‌موشی، سرمه‌دان، هِچِه، شانۀ دوطرفه، شانۀ یک‌طرفه، گوشواره، گیره، شطرنجی، لوزی، سه‌گوش (کله‌قندی یا کوه)، فلکه، قندانی، گل آینه‌ای، گل خورشیدی، گل شیرازی، لانه‌زنبوری، بالِنِه (پرنده)، مرغ، مرغابی، مرغابی دوسر، شانه‌به‌سر (هدهد)، غاز، خرچنگی، بز، بز دوسر، پرنده، پرندۀ دوسر و پروانه است.

طرح گلیم لرستان، با استفاده از نقشه و یا یه‌صورت ذهنی‌ ایجاد می‌شود. هستۀ مرکزی انواع طرح‌های گلیم، حوض نام دارد. طرح گلیم ممکن است دارای یک و یا تعداد بیشتر حوض باشد. محدودۀ حوض،‌ با حاشیۀ دندانه‌دار از زمینۀ اصلی جدا شده و درون آن، با نقش‌مایه‌های گوناگون پوشش داده می‌شود. طرح برخی از انواع گلیم، فاقد حوض مرکزی و شامل تکرار یک نقش‌مایه در زمینۀ اصلی است. طرح گلیم، ممکن است دارای یک، دو و یا سه حاشیه و فاقد حاشیه باشد.

رایج‌ترین طرح‌های بومی گلیم لرستان، شامل گل‌پتویی، گل‌قندانی، گل‌خرچنگی، گل‌شیرازی (شالی)، گل لاله‌عباسی، هرسینی، حوضی، گل‌بالنه‌ای، کله‌قندی، راه‌راه، گل‌لوزی و طرح خودرنگ است.

رنگ‌های سنتی رایج در گلیم‌های طرح قدیم لرستان، شامل رنگ‌های سفید، مشکی، لاکی، سرمه‌ای، یشمی سیر، نارنجی، زرد و آبی سیر و گلیم‌های طرح جدید شامل رنگ‌های آبی روشن، موشی، مسی، نخودی، خاکی روشن، سبز روشن، ماشی، سدری، قهوه‌ای، دارچینی و خاکی سیر است. در گلیم خودرنگ نیز، از نخ‌های پشمی با رنگ‌های ذاتی سفید شیری، قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره، مشکی و خاکستری استفاده می‌شود.

گلیم مناطق مختلف استان لرستان، به‌طور معمول در ابعاد ۷۰ × ۵۰، ۷۰ × ۴۰، ۹۰ × ۵۰، ۱۰۰ × ۷۰، ۲۲۰ × ۷۰، ۱۵۰ × ۸۰، ۱۵۰ × ۱۰۰، ۲۰۰ × ۱۰۰، ۳۰۰ × ۱۰۰، ۳۰۰ × ۱۲۵، ۲۲۵ × ۱۵۰ ، ۳۰۰ × ۱۵۰ و ۳۰۰ × ۲۰۰ تولید می‌شود.

گلیم لرستان به‌عنوان زیرانداز، پادری، روفرشی، رویۀ پشتی، سجاده، روتختی، کناره، روپله‌ای، زیرگلدانی، زیرسماوری، آویز دیواری و محصولات مشابه کاربرد دارد.

۳- معرفی دقیق منطقۀ تولید

 استان لرستان با مساحت ۲۸۲۹۴ کیلومتر مربع و به مرکزیت شهر خرم‌آباد، یکی از استان‌های غربی ایران است. این استان میان مرزهای ۳۲ درجه و ۳۷ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۲ دقیقۀ عرض شمالی از خط استوا و ۴۶ درجه و ۵۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۰ دقیقۀ طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده‌است.

اغلب نقاط این استان، به‌جز تعدادی دره آبرفتی و چند دشت کوچک، دارای شرایط کوهستانی است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع، بلندترین نقطۀ استان است و جنوبی‌ترین ناحیۀ استان، دارای ارتفاع ۵۰۰ متر از سطح دریای آزاد است.

استان لرستان از شمال با استان‌های‌ همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با استان خوزستان، از غرب با استان‌های‌ کرمانشاه و ایلام و از جنوب شرق با استان چهارمحال‌و‌بختیاری دارای مرز مشترک است.

این استان سیزدهمین استان پرجمعیت کشور است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان لرستان دارای ۱۱ شهرستان، ۲۹ بخش، ۲۴ شهر، ۸۵ دهستان و ۲۸۶۴ روستا است.

شهرستان‌های کوهدشت، پلدختر، دلفان، سلسله، خرم‌آباد، الیگودرز، حد فاصل درود و خرم‌آباد، بروجرد، به ترتیب میزان تولید، مهم‌ترین مناطق تولید گلیم در استان لرستان به‌شمار می‌روند.

۴- ارائۀ مستندات

 گلیم، به‌عنوان یکی از محصولات مهم صنایع دستی استان لرستان، در اغلب مناطق ایران دارای شهرت مطلوب است.

اهمیت فرهنگی و اقتصادی گلیم، میزان تولید زیاد و پتانسیل‌های این دستبافته برای تکمیل سایر محصولات کاربردی صنایع دستی، باعث شده‌است در سال‌های اخیر تولیدکنندگان و نهادهای دولتی و خصوصی فعال در استان لرستان، نگاه ویژه‌ای به این محصول داشته باشند.

در این راستا، گلیم در خوشۀ کسب‌و‌کار «گلیم، جاجیم و ماشتۀ لرستان» قرار گرفت و تحت نظارت ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان و شرکت شهرک‌های صنعتی لرستان، سطح کمی و کیفی تولید آن ارتقا یافته‌است.

همچنین، معاونت صنایع دستی لرستان، در سال‌های اخیر اقدام به اجرای پروژه‌های مستندنگاری، تولید فیلم مستند، طراحی نقشه، طراحی و نمونه‌سازی محصول و ثبت نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی (سال ۱۳۹۴) برای این محصول نموده‌است.

۵- روش تولید

فرآیند تولید گلیم لرستان با استفاده از دار گلیم‌بافی عمودی انجام می‌شود و شامل چله‌دوانی، چله‌کشی، زنجیره‌بافی، کرباس‌بافی، پودگذاری، شیرازه‌بافی و سرریشه‌‌بافی است.

برای پودگذاری به‌شیوۀ دوروی چاک‌دار، هر نخ پود رنگی به‌دور آخرین چله پیچیده شده و استقرار نخ پود با رنگ متفاوت، از چلۀ مجاور آغاز می‌شود؛ به‌طوری که در فاصلۀ دو رنگ، شکافی پدید می‌آید. در این نوع بافت، چله‌ها دیده نمی‌شوند و رنگ گلیم با استفاده از نخ‌های پود ایجاد می‌شود. طرح و رنگ پشت و روی این نوع گلیم‌ یکسان است و با تغییر رنگ نخ پود، بافت شکل پلکانی پیدا می‌کند.

پودگذاری به‌شیوۀ دوروی بدون چاک، مشابه روش چاک‌دار انجام می‌شود با این تفاوت که هر نخ پود رنگی، به‌دور یک چله پیچیده شده و شکاف بین پودها پدید نمی‌آید.

در پودگذاری به شیوۀ پیچشی (صوفی)، نخ پود به‌حالت پیچش از میان چله‌ها عبور کرده، سپس با عبور نخ پود نازک و کوبیده‌شدن آن با شانه، درگیری نخ‌های تار و پود را منسجم شده و نقش‌مایه‌ها به‌تدریج ایجاد می‌شوند.

۶- ارتباط با محل تولید

در طی سده‌های گذشته، گلیم لرستان، به‌تدریج و ازطریق تغییر فرم، ابعاد و کاربرد دست‌بافته‌های داری اقوام کوچ‌نشین بختیاری، لر و لک، به عرصۀ زندگی شهری و روستایی وارد شده‌است. در این میان، اغلب نقش‌مایه‌ها، طرح‌ها، رنگ‌بندی و روش‌های بافندگی دست‌بافته‌های عشایری، نقش مهمی در تولید گلیم لرستان ایفا کرده‌اند؛ به‌طوری که در حال حاضر نیز گلیم‌ لرستان جنبه‌های مشترک زیادی با دستبافته‌های گلیمی عشایر این استان دارد.

با توجه به شرایط اقلیمی استان لرستان و وجود مراتع وسیع و سرسبز در این ناحیه، شرایط پرورش دام و بهره‌برداری از فرآورده‌های ثانویۀ آنها مانند پشم و مو، همواره در این استان وجود داشته‌است. این موضوع باعث پدیدآمدن حرفه‌هایی مانند نخ‌ریسی، رنگرزی، نساجی و بافندگی و تولید دست‌بافته‌هایی مانند گلیم شده‌است. در گذشته، محصولات گلیم به‌طور خودمصرفی در زندگی روزمرۀ عشایر و روستائیان مورد استفاده قرار می‌گرفت و امروزه نیز با تغییر در فرم، ابعاد، رنگ و … به‌طور مصرفی و یا تزیینی در زندگی شهری و روستایی منطقه، دارای جایگاه ویژه است. همچنین، اغلب رنگینه‌ها و دندانه‌های مورد مصرف در رنگرزی نخ‌های گلیم لرستان، از مواد رنگزای گیاهی و یا طبیعی موجود در همین منطقه تهیه می‌شود.

۷- شیوۀ اتصال برچسب نشانۀ جغرافیایی

الحاق، الصاق و دوخت