استاندارد ملی نقاشی پشت شیشه – ویژگی‌ها و آیین کار
نام طرح: استاندارد ملی ایران؛ صنایع دستی- نقاشی پشت شیشه– ویژگی‌ها و آیین کار
Handicrafts – Painting on the back of Glass – Specifications and Code of practice
شماره‌ی ثبت: ۲۲۵۰۲
چاپ اول: ۱۳۹۶
مشخصات ظاهری: 47 صفحه، رنگی/ دارای تصویر و جدول.
محل انتشار: وب‌سایت سازمان ملی استاندارد ایران (برای دریافت فایل پی.دی.اف.، اینجا کلیک کنید)
کارفرما: سازمان ملی استاندارد ایران
مجری: مؤسسه‌ی پژوهش هنر برزان
ناظر: سازمان ملی استاندارد ایران
روش گردآوری داده‌ها: میدانی- کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های استادکاران نقاشی پشت شیشه پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های گوناگون نقاشی پشت شیشه
– مشاهده و بررسی در رشته‌ی نقاشی پشت شیشه
فهرست مطالب:
– پیش‌گفتار
– مقدمه
۱- هدف و دامنۀ کاربرد
۲- مراجع الزامی
۳- اصطلاحات و تعاریف
۴- ویژگی‌های ابزارها
۵- ویژگی‌های مواد اولیه
۶- ویژگی‌های اثر نقاشی پشت شیشه
۶-۱- ساختار
۶-۲- مقاومت
۶-۳- ابعاد
۶-۴- عیب‌های ظاهری
۷- ویژگی‌های عناصر تصویری، موضوع و ترکیب‌بندی رنگی
۷-۱- عناصر تصویری
۷-۲- موضوع
۷-۳- ترکیب‌بندی رنگی
۸- آیین کار
۸-۱- آماده‌سازی مواد اولیه
۸-۲- بسترسازی (واشوره‌کردن) بوم شیشه‌ای
۸-۳- ترسیم طرح اولیۀ نقاشی پشت شیشه
۸-۴- انتقال طرح روی بوم شیشه‌ای
۸-۵- ساخت‌وساز و رنگ‌گذاری
۸-۶- استقرار لایۀ ورنی
۸-۷- استقرار لایۀ محافظ
۹- بسته‌بندی
۱۰- نشانه‌گذاری
۱۱- راهنمای نگه‌داری اثر نقاشی
– پیوست الف (آگاهی‌دهنده): نمونه‌های آثار نقاشی پشت شیشه
– کتاب‌نامه
دبیر: عباس رحیمی (کارشناسی صنایع دستی / کارشناسی ارشد عکاسی)؛ عضو هیئت علمی دانشگاه / موسسۀ پژوهش هنر برزان
اعضای کمیسیون‌های فنی:
رئیس: حمیده حقیقی (کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ موسسۀ پژوهش هنر برزان
ویراستار: فریده مواجی (کارشناسی مهندسی کشاورزی) رئیس ادارۀ نظارت بر اجرای استاندارد ادارۀ کل استاندارد استان بوشهر
– محمد انشایی (کارشناسی اقتصاد)؛ معاون صنایع دستی- ادارۀ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران
– محمد پورفرزانه (کارشناسی ارشد نقاشی)؛ نقاش و مدرس دانشگاه- عضو مستقل
– مینا دایی (کارشناسی ارشد شیمی)؛ کارشناس- ادارۀ کل استاندارد استان خوزستان
– فاطمه رنجبر(کارشناسی صنایع دستی)؛ کارشناس- معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
– حسین شجاعی(دکتری پژوهش هنر)؛ کارشناس- موسسۀ پژوهش هنر برزان
– مانیا غضنفری (کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ کارشناس- موسسۀ پژوهش هنر برزان
– فرهاد فلاح (کارشناسی ارشد صنایع دستی)؛ رئیس گروه حمایت از تولید- معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
– مرتضی قاسمی (مدرک درجۀ دو هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)؛ نقاش- عضو مستقل
– مرضیه قاسمی (کارشناسی مدیریت تبلیغات تجاری)؛ نقاش- عضو مستقل
– آتوسا کیخسروانی (کارشناسی مرمت بناهای تاریخی)؛ کارشناس آموزش- معاونت صنایع دستی استان تهران
– ابراهیم گنجیان (کارشناسی ارشد نقاشی)؛ نقاش- موسسۀ پژوهش هنر برزان
– حمید محمدرضافام (کارشناسی ارشد نقاشی)؛ نقاش و مدرس دانشگاه- دانشگاه سوره
– حبیب نقاش (دیپلم)؛ نقاش- عضو مستقل
– مینا ناصری (کارشناسی صنایع دستی)؛؛ کارشناس- موسسۀ پژوهش هنر برزان
معرفی نقاشی پشت شیشه ، هدف و دامنه‌ی کاربرد استاندارد:
نقاشی پشت شیشه، یکی از گرایش‌های صنایع دستی شیشه‌ای (آبگینه) ایران است که در آن، تصویر موضوع‌ها و رویدادهای حماسی، مذهبی و ملی، با ظاهر و ترکیب‌بندی منحصربه‌فرد و با طراحی معکوس، روی سطح پشتی شیشۀ مسطح ترسیم می‌شود. نقاشی پشت شیشه، از نظر ظاهر و ترکیب‌بندی، به شیوۀ نقاشی سنتی ایرانی و از نظر تکنیک رنگ‌گذاری، به شیوۀ معکوس نقاشی رنگ روغنی اروپایی انجام می‌شود.
در این نوع نقاشی، شگردهای برجسته‌نمایی و ژرفانمایی کاربرد دارد اما صحنه‌ها با شیوه و اسلوب آزاد و بدون رجوع مستقیم به مدل نقاشی ترسیم می‌شود. ازاین‌رو، نقاشی پشت شیشه به‌عنوان یکی از انواع خیالی‌نگاری نیز شناخته می‌شود.
چگونگی ورود نقاشی پشت شیشه به ایران مشخص نیست. عده‌ای بر این باورند که در دورۀ صفوی، مراودات تجاری میان کشورهای خارجی و بنادر جنوب، موجب آشنایی مردم با این هنر شد. گروهی دیگر نیز ردپای این هنر را در اشیای وارداتی از هند و چین به ایران می‌دانند. این هنرِ وارداتی غیربومی، مانند دیگر هنرهای وارداتی رنگ و بوی کاملاً ایرانی به خود گرفت به‌نحوی که از هنر اروپایی و سایر کشورها متمایز شد.
نقاشی پشت شیشه، در دورۀ قاجار به اوج رونق خود رسید. در این دوره، با ورود صنعت چاپ و تولید کتاب‌های چاپ سنگی با طراحی سیاه‌و‌سفید، تحولی بزرگ در نقاشی پدید آمد. با انتقال هنرها از دربار به میان مردم و ظهور نقاشی قهوه‌خانه‌ای که تجلی فرهنگ عامۀ مردم بود، موضوع‌های گوناگون مانند داستان‌های شاهنامه و مضامین مذهبی و چهره‌نگاری امامان، به سایر هنرها ازجمله نقاشی پشت شیشه انتقال یافت.
امروزه، آثار نقاشی پشت شیشه، با تغییر در ابعاد و پرداختن به موضوع‌های متنوع‌تر، به‌عنوان آثار تزیینی صنایع دستی تولید و استفاده می‌شوند.
ازآنجا که نقاشی پشت شیشه به‌عنوان یکی از گنجینه‌های تصویری ایران در سایر کشورهای جهان شهرت و اعتبار ویژه دارد و دارای ارزش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است؛ تدوین استانداردهای ملی مرتبط، به‌منظور حفظ و توسعۀ آن دارای اهمیت است.
هدف از تدوین این استاندارد، تعیین ویژگی‌های ابزارها، مواد اولیه، ساختار اثر نقاشی نهایی، طرح و عناصر تصویری، آیین کار، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری آثار نقاشی پشت شیشه است.
این استاندارد برای آثار نقاشی پشت شیشه کاربرد دارد.
این استاندارد برای نقاشی ویترای و میناکاری روی شیشه کاربرد ندارد.
