سبد کوچک تپ‌- کد ۰۰۲

بررسی اجمالی سبد کوچک تپ‌- کد ۰۰۲

………

معرفی اجمالی محصولات تپ

هنرصنعت تولید محصولات با استفاده از شاخه‌های باریک درختان (تَرکه‌بافی) در مناطق مختلف ایران با توجه به نوع درختانِ مورد استفاده، دارای نام‌های گوناگون مانند مُرواربافی، چَم‌بافی، گَزبافی، لوده‌بافی، درج‌بافی، ارغوان‌بافی و … است. در استان خوزستان، ترکه‌بافی با نام تَپ‌‌بافی مشهور است. در این هنرصنعت با استفاده از شاخه‌های باریک درخت بادام کوهی، انواع محصول کاربردی و تزیینی تولید می‌شود.

نمایی از تپ‌بافی خوزستان

پیرامون پیشینه‌ی تاریخی تپ‌‌بافی در استان خوزستان، اطلاعات و آثار قابل استناد موجود نیست اما به گمان قوی، تپ‌بافی در برخی از مناطق استان، دارای قدمت چندصدساله است. تپ‌بافی، هنرصنعت بومی مردم بختیاری ساکن در نواحی کوهستانی استان است. اغلب این مناطق، محل رویش درخت بادام کوهی است. از گذشته تا کنون بانوان بختیاری ساکن در این مناطق، از شاخه‌های باریک بادام کوهی برای تولید برخی از وسایل کاربردی زندگی خود بهره برده‌اند.

در دهه‌های اخیر، بنا به علل گوناگون، تپ‌بافی در اغلب مناطق استان خوزستان از رونق افتاد و امروزه بیشتر در برخی از روستاهای شمالی شهرستان دزفول این هنرصنعت رواج دارد. با توجه به شرایط اقلیمی مناطق کوهستانی شهرستان دزفول، شرایط رشد درخت بادام کوهی و بهره‌برداری از محصولات ثانویه‌ی آن مانند میوه، چوب و شاخه‌ها، همواره در این منطقه وجود داشته‌است. این موضوع باعث پیدایش هنرصنعت تپ‌بافی شده‌است.

نمایی از پوشش گیاهی بادام کوهی در کوه‌های شهرستان دزفول

مواد اولیه‌؛ در تپ‌بافی خوزستان، از شاخه‌های باریک و دراز گونه‌ای از درخت بادام کوهی (با نام علمیAmygdalus lycioides ) برای تولید محصول استفاده می‌شود. این درخت خودرو که بومی ایران است، دارای شاخه‌های فراوان، ساقه‌های افراشته و سوزنی‌شکل، برگ‌های ریز و میوه‌ای شبیه بادام اما کوچک‌تر و تلخ‌مزه است.

محصول تپ‌، با فرم‌ها، اندازه‌ها و کاربردهای گوناگون تولید می‌شود. فرم‌های اصیل محصولات تپ خوزستان، با کاربرد آنها در منطقه‌ی تولید کاملاً تناسب داشته و مختص به همین منطقه‌ی جغرافیایی هستند.

در گذشته، محصول تپ به‌طور خودمصرفی در زندگی مردم مناطق تولید کاربرد داشت و امروزه نیز با تغییر در فرم، ابعاد و … به‌طور کاربردی و یا تزیینی در جوامع شهری و روستایی برخی از مناطق کشور عرضه می‌شود.

به‌علت استفاده از شاخه‌های چوبی در ساختار تپ، این محصول دارای استحکام زیاد است. همچنین، دارای تعادل و تقارن فیزیکی است و ممکن است از لحاظ ساختار ظاهری دارای کف، بدنه، درپوش، دسته و پایه باشد. این اجزا دارای بافت و ظاهری متناسب با کارکرد نهایی هستند.

ساختار بافت محصول تپ

از نظر شکل ظاهری، محصول تپ شامل دو نوع است:

الف- محصول مسطح: این نوع محصول، مسطح و فاقد دیواره است؛ مانند انواع زیرداغی.

ب- محصول حجم‌دار: این نوع محصول دارای حجم است و به شکل درب‌دار و یا بدون درب بافته می‌شود.

رایج‌ترین محصولات تپ خوزستان، شامل موارد زیر است:

پیش‌دستی، طِوَق [tevaq] (سینی بزرگ)، ظرف سبزی، ظرف نان، ظرف میوه، ظرف نگه‌داری تخم‌مرغ، گلدان، سبد گل، نوعی پالاینده به‌نام سله [sala] برای آبکش‌کردن برنج، نوعی سبد برای جابه‌جایی ماکیان به‌نام کوروک [koruk]، زیرداغی، انواع سبدهای بزرگ و کوچک درب‌دار و بدون درب، انواع ظروف پذیرایی، سبد لباس و …

در استان خوزستان، مهم‌ترین کاربرد محلی محصولات تپ، برای آبکش‌کردن برنج، شستن گندم و حبوبات، خشک‌کردن کشک، حمل صیفی‌جات و میوه‌جات، لانه‌ی مرغ کُرچ (کُرک)، نگه‌داری نان و … است.

سبد نگه‌داری میوه

لانه‌ی نگه‌داری مرغ کرچ

امروزه محصولات تپ خوزستان، علاوه‌بر کاربردهای محلی یادشده، به‌طور معمول به‌عنوان ظروف نگه‌داری و یا حمل برخی از مواد غذایی، ظروف پذیرایی از مهمان و یا برای تزیین در دکوراسیون فضاهای داخلی کاربرد دارند. نام هریک از محصولات تپ، بیانگر جنبه‌ی کاربردی آن نیز هست. اغلب محصولات تپ، دارای کاربرد چندگانه هستند. شکل ظاهری و اندازه‌ی هریک از محصولات از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر نوع کاربرد آنها است.