معماری ایرانی از آغاز تا دوره قاجاریه

این کتاب تاریخچه‌ی فشرده‌ای است از معماری ایرانی از سپیده‌دم تاریخ ایران تا عصر قاجاریه. نویسنده سابقه‌ی معماری ایران را هفت‌هزار ساله می‌داند، یعنی از پنج‌هزار سال قبل از میلاد تا کنون. نویسنده شیوه‌های معماری ایران را به دو دوره‌ی کلی پیش از اسلام (باستان) و بعد از اسلام تقسیم کرده است که هر دوره زیرمجموعه‌های دیگری دارد. دوره‌ی پیش از اسلام خود به دو دوره‌ی کلی تقسیم می‌شود: ۱- شیوه‌ی پارسی: از زمان مادها تا حمله‌ی اسکندر (از سده‌ی هشتم ق. م تا سده‌ی سوم میلادی) ۲- شیوه‌ی پارتی: بعد از حمله‌ی اسکندر با تاسیس سلسله‌ی اشکانیان و تا اواخر دوره‌ی ساسانی که در بعضی مناطق تا سده‌ی دوم و سوم هجری نیز ادامه پیدا می‌کند.

شیوه‌ی معماری ایران در دوره‌ی بعد از اسلام نیز به چهار زیرمجموعه تقسیم می‌شود: ۱- شیوه‌ی خراسانی: بعد از اسلام در ایران و ممالک مجاور آن که پرداخت‌شده‌ی شیوه‌ی پارتی است. تمامی اثرهای امویان، عباسیان، طاهریان و… شامل این شیوه است، ۲- شیوه‌ی رازی: از اوایل سده‌ی چهارم تا حمله‌ی مغول (سد‌ه‌ی هفتم) که مشتمل است بر آن‌چه به شیوه‌ی سامانی، غزنوی و سلجوقی اطلاق شده است. ۳- شیوه‌ی آذری: از سده‌ی هفتم تا دهم هجری؛ یعنی از زمان هلاکو و شروع حکومت او در مراغه تا ظهور صفویه و ۴- شیوه‌ی اصفهانی: از سده‌ی دهم تا سیزدهم هجری.

نویسنده اصولی پنج‌گانه را برای هنر معماری ایران برمی‌شمرد که عبارت‌اند از: مردم‌واری، پرهیز از بیهودگی، نیارش، خودبسندگی، درون‌گرایی، در ابتدای هر فصل از کتاب، اصطلاحات معماری آن فصل ذکر شده است. در انتهای کتاب نیز جداولی از مساجد، مدارس، مقابر، قلاع، حسینیه‌ها، پل‌ها، حمام‌ها، آب‌انبارها و سایر بناهای تاریخی ایران آمده است که نام بنا، موقعیت جغرافیایی بنا و قدمت آن را دربرمی‌گیرد.