کتاب فرش ایرانی: مجموعه مقالات هنر بر اساس فهرست ایرج افشار

به نقل از کتابخانه مجلس کتاب «فرش ایرانی» دربردارنده مقالاتی از برجسته‌ترین پژوهشگران و محققانی است که اکنون بسیاری از آن‌ها در قید حیات نیستند اما مطالب و مقالاتشان حاوی نکات و اسناد ارزشمندی درباره فرش دستباف ایرانی است. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در تدوین و تنظیم این اثر درنظر گرفته شده، توجه و اهمیت بعد تاریخی-پژوهشی آن‌هاست.

در مقدمه این کتاب آمده است: یکی از بهترین منابع پژوهشی که در زمینه هنر و انواع گرایشات آن به‌ویژه قالی‌بافی شایان توجه و تامل است؛ «فهرست شش جلدی» زنده‌یاد ایرج افشار است. در این فهرست، عناوین بسیاری از مقالات هنر و به طور ویژه قالی‌بافی، که از نویسندگان و محققان برجسته، از دهه بیست به بعد می‌باشد، معرفی شده و به لحاظ اسنادی و سند‌‌پژوهی منبعی باارزش به شمار می‌رود.

«دستباف‌های بی‌گره لری و بختیاری» تالیف مشترک «آمد لود فرانکین» و «جان لیو در‌ورتایم»، «قالی کاشان»، «آثار نبوغ و هنر ایرانی در قلب کشورهای مترقی جهان» و «قالی کاشان در قرن کنونی» به قلم حسن نراقی، «درباره قالی و نقش قالی» ‌نوشته حسن نراقی، «فرش‌های تاریخی ایران» تالیف مشترک سید محمدتقی مصطفوی و دکتر حبیب‌الله صمدی، «قالی بولوردی» و «نقشه‌های قالی کرمان» نوشته سیروس پرهام، «قالی ایران را بشناسیم (قالی خراسان)» و «قالی کرمان» تالیف بهمن‌خان محمد آذری، «قلی آذربایجان» برخی از مقاله‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند.

«دانش فرش‌شناسی در اروپا و برخی از نکات آن» نوشته سیاوش آزادی، «قالی‌های قدیم ایران» به قلم پروین برزین، «قالی‌بافی ایران در دوران باستان» و «قالی‌های بافت تبریز در سده دهم هجری» تالیف دکتر مهدی بهرامی، «نکاتی پیرامون قالی در سغدر» نوشته محمد میرشکرایی، «قالی‌بافی در روستای نوش‌آباد کاشان» به قلم محمدعلی احمدیان، «نمدمالی در قصر شیرین شاه‌آباد غرب» تالیف عبدالله بهالگری و «قالی در تهران» به قلم بیژن کلکی دیگر مقالاتی هستند که در این کتاب جمع‌آوری شده‌اند.

در بخشی از مقاله «قالی‌بافی ایران در دوران باستان» درباره قالی دوران ساسانی آمده است: «بهترین نمونه فرش زمان ساسانی همان است که امروز در موزه ارمیتاژ (لینگراد) موجود و نقش آن عبارت از ترنجی است که به نقاط و دوایر کوچک آراسته و در درون آن شکار خروس با دُم و سربرگشته نموده شده است. زمینه این فرش به رنگ قرمز و حاشیه ترنج سبز و خروس درون رنگارنگ می‌باشد. از روی سبک رنگ‌آمیزی و نقش آن تاریخ این فرش را می‌توان سده ششم میلادی دانست. دیگر از نمونه‌های کمیاب قالی دوران ساسانی فرشی است که در مجموعه مور در آمریکا می‌باشد و بر روی زمینه قرمز رنگ آن شکل بزی نشسته که قلاده‌ای به گردن و گل‌های درشتی اطراف او را گرفته دیده می‌شود. رنگ‌های فرعی این فرش کمی تیره‌تر از رنگ‌های فرش موزه ارمیتاژ می‌باشد.»