کتاب مکتب نگارگری شیراز

مکتب نگارگری شیراز حاصل تعامل سالیان دراز نیروهایی است که در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فعال بوده‌اند. نویسنده در کتاب حاضر ابتدا به بررسی دورنمای تاریخی شیراز از صدر اسلام تا سده هشتم هجری و در واقع دریافتهای تاریخی و فرهنگی و هنری و اجتماعی و اقتصادی شیراز در گذر از سده های متوالی تا سده‌های هفتم و هشتم هجری پرداخته که زمینه‌‌های اساسی برای شکل‌گیری مکتب نگارگری بوده است و سپس در سه بخش بعدی به تفصیل احوال سیاسی، ‌رویکردهای فرهنگی و هنری، و ویژگیها و آثار بازمانده از سه دوره شاخص مکتب شیراز، یعنی دوره‌های آل اینجو، آل مظفر و تیموریان را ذکر کرده است.

“مکتب نگارگری شیراز” اثری است از دکتر “یعقوب آژند” که در آن از شروع به کار این مکتب تا هنرمندان برجسته‌اش را مورد بررسی قرار می‌دهد. “مکتب نگارگری شیراز”، در نقاشی مینیاتوری ایرانی، در جنوب غربی ایران در نزدیکی بنای باستانی تخت جمشید کار خود را آغاز کرد. این مدرسه که توسط ایلخان مغول در اواسط قرن ۱۴ تأسیس شد، تا آغاز قرن ۱۶ فعال بود و سه سبک متمایز را توسعه می‌داد که نمونه‌هایی از آنها در موزه هنر متروپولیتن، شهر نیویورک نگهداری می‌شود.

یکی از نقاشی‌های اولیه‌ی این سبک، برگی از حماسه شاهنامه فردوسی است که شاهزاده سیاوش را در مسابقه چوگان نشان ‌می‌دهد. این اثر به همان اندازه که روی نقاشی تأکید دارد، با رنگ‌های شسته شده، فیگورهای متعدد، که در یک سطح قرار گرفته‌اند و بزرگ هستند و صفحه تصویر را پر می‌کنند، دیده می‌شود.

“مکتب نگارگری شیراز” در زمان تیموریان به بلوغ رسید. نقاشی‌ها کیفیتی رویایی یافتند. فیگورهای کمتری نشان داده ‌می‌شوند و در حالت و ژست، کشیده و تلطیف شده‌اند. یک سیستم چشم انداز معرفی شده است و مناظر، که جایگزین پس‌زمینه‌های تک‌رنگ می‌شوند، در اشکال و رنگ‌های خارق‌العاده نشان داده می‌شوند، بنابراین به جلوه رویایی آن می‌افزایند.

مرحله سوم در “مکتب نگارگری شیراز” در اواسط قرن پانزدهم با تصرف شیراز توسط قبایل ترکمن آغاز شد. حاکمان ترکمن فرهنگ ایرانی را تحسین ‌می‌کردند و به حمایت از هنرها ادامه ‌می‌دادند. تغییرات عمده در سبک شیراز، بازگشت به رنگ آمیزی شدید، استفاده زیاد از رنگ سیاه و غنی سازی مناظر بود. گرچه “مکتب نگارگری شیراز” دیگر به اندازه دوران تیموریان به اوج خود بازنگشت، اما در نیمه اول قرن شانزدهم همچنان یکی از جالب‌ترین سبک‌های نقاشی مینیاتور اسلا‌می‌ بود. دکتر “یعقوب آژند” در این اثر، مراحل مختلفی را که “مکتب نگارگری شیراز” تجربه کرد، با ذکر ویژگی‌های دقیق معرفی می‌کند.