فهرست مطالب:

۱- خلاصه‌ی پرونده‌ی ثبت نشانه‌ی جغرافیایی عبای بهبهان

۲- اطلاعات مربوط به منطقه‌ی تولید محصول عبای بهبهان

۳- ویژگی‌های محصول عبای بهبهان

۳-۱- ساختار ظاهری محصول عبای بهبهان

۳-۲- نقش‌مایه‌های عبای بهبهان

۳-۳- طرح‌های منسوج عبای بهبهان

۳-۴- ترکیب‌بندی رنگی منسوج عبای بهبهان

۳-۵- ابعاد منسوج عبای بهبهان

۳-۷- کاربردهای منسوج عبای بهبهان

۴- مواد اولیه‌ی عبابافی بهبهان

۵- ابزارهای عبابافی بهبهان

۶- فرآیند تولید محصول عبای بهبهان

۷- کنترل کیفی محصول عبای بهبهان

خلاصۀ گزارش ثبت:

-۱- نام محصول و نشانه‌ی جغرافیایی درخواستی

عبای بهبهان

۲- توصیف محصول عبای بهبهان

عبای بهبهان، نوعی منسوج تهیه‌شده از نخ پشم گوسفندی است که با استفاده از دستگاه‌ پارچه‌بافی دووَردی (دو پدالی) بافته می‌شود.

منسوج عبا، به‌صورت دورویه، بدون پرز و با ظاهر یک‌رنگ بافته می‌شود.

بافت منسوج عبا، از نوع تاری- پودی است؛ در این نوع بافت، نخ‌های تار و پود به‌طور یکسان دیده شده می‌شود. هر قطعه‌ی منسوج عبا، شامل بافت اصلی، بافت پیش‌کار و  بافت پس‌کار است.

عبای بهبهان، در دو نوع با تراکم بافت کم (برای تولید تن‌پوش تابستانی) و تراکم بافت زیاد (برای تهیه‌ی تن‌پوش زمستانی) تولید می‌شود.

منسوج عبای بهبهان، فاقد نقش و طرح است.

هر قطعه‌ی منسوج عبا، ممکن است با یکی از رنگ‌های سیاه، خاکستری، قهوه‌ای تیره، قهوه‌ای روشن و یا شیری تولید شده‌باشد.

ابعاد تقریبی هر طاقه‌ی منسوج‌ عبا cm 500 × cm 70 است. هر طاقه، توسط خیاط به قطعات مشخص تقسیم شده و در قالب تن‌پوش مخصوص، به شیوه‌ای ساده به‌هم دوخته می‌شوند.

ابعاد منسوج عبا، ممکن است برحسب توافق عباباف و سفارش‌دهنده، متغیر باشد.

مواد اولیه‌ی منسوج عبای بهبهان، شامل نخ ریسیده‌شده از پشم خودرنگ گوسفندان مناطق بیابانی استان خوزستان است که به‌صورت دستی توسط بانوان تولید می‌شود. همچنین، در فرآیند تولید منسوج عبا از شیره‌ی خرما، زاج سفید، پودر حنا و برخی مواد رنگزای طبیعی مانند پوست انار و پوست گردو استفاده می‌شود.

منسوج عبا برای تهیه‌ی نوعی تن‌پوش ساده، بلند و بدون آستین‌‌ به‌نام عبا کاربرد دارد که لباس رسمی مردان عرب و روحانیون شیعه و پوشش موقت نمازگزاران مسلمان است.

۳- معرفی منطقه‌ی تولید محصول عبای بهبهان

بهبهان با مساحت ۳۱۹۵ کیلومتر مربع در جنوب شرق استان خوزستان، بین ۵۰ درجه و ۲۲ دقیقه‌ی طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۳۰ درجه و ۵۳ دقیقه‌ی عرض شمالی از خط استوا قرار دارد.

شهر بهبهان، مرکز شهرستان بهبهان است. شهرستان بهبهان شامل ۴ شهر، ۳ بخش و ۶ دهستان است.

این شهرستان از شمال، با شهرستان بهمئی در استان کهگلویه و بویراحمد؛ از جنوب، با شهرستان دیلم در استان بوشهر؛ از غرب، با شهرستان امیدیه و از شرق، با شهرستان‌های گچساران و کهگلویه در استان کهگلویه و بویراحمد هم‌مرز است.

میانگین ارتفاع شهر بهبهان از سطح دریا، ۳۲۵ متر است. کوه‌های مشرف به بهبهان، فدلک نام دارند که پایان چین‌خوردگی‌های زاگرس در جلگه‌ی خوزستان هستند.  بهبهان دارای زمستان و پاییز مدیترانه‌ای است. حداکثر دمای مطلق بهبهان، بیش از ۵۰ درجه در تیرماه و مردادماه و حداقل کمتر از صفر درجه در اواخر آذرماه و دی‌ماه است.

۴- مستندات مرتبط با عبای بهبهان

عبابافی علاوه‌بر بهبهان در برخی از مناطق کشور مانند نایین (در استان اصفهان) و بوشهر نیز رایج است. تفاوت عمده‌ی منسوج عبای سایر مناطق با عبای بهبهان، در جنس مواد اولیه و تراکم بافت منسوج است. منسوج عبای نایین و بوشهر، با استفاده از نخ‌های ضخیم حاصل‌شده از پشم شتر و فقط با یک نوع تراکم بافت بافته می‌شود ولی منسوج عبای بهبهان با استفاده از نخ‌های ظریف حاصل‌شده از پشم گوسفند بیابانی و با دو تراکم بافت کم (عبای تابستانی) و زیاد (عبای زمستانی) تولید می‌شود.

 منسوج عبای بهبهان، به‌عنوان یکی از محصولات مهم صنایع دستی استان خوزستان، دارای شهرت است. در راستای حفظ پیشینه‌ی تاریخی و ارزش فرهنگی و اقتصادی این منسوج، اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان در سال‌های اخیر اقدام به اجرای پروژه‌های ثبت پرونده‌ی میراث ناملموس، تدوین دو استاندارد ملی، مستندنگاری و تدوین استاندارد آموزش و مهارت دوره‌ی متوسطه شاخه‌ی کارودانش برای هنر- صنعت عبابافی بهبهان نموده‌است.

۵- روش تولید محصول عبای بهبهان

ابزارهای تولید منسوج عبای بهبهان، شامل ابزارهای آماده‌سازی نخ‌ پود (کلاف‌پیچ، بلول/ ماسوره، ماسوره‌پیچ، مکو)، ابزارهای چله‌دوانی (دار و ماسوره‌ی چله‌دوانی)، دستگاه عبا‌بافی (شامل پاچال، پاچل/ پایه‌خرک، گرگرها/ خرک‌ها، میل دفه، میل اوزار، چوب سرکار، نورد، میله‌ی نگه‌دارنده‌ی تارها، پایه‌های نورد، نوردگردان، مُلَک/ دفه، لیت، اوزارها، قرقره‌ها، پاقوها و متیت) و فرچه‌ی آهارزنی است.

فرآیند تولید عبا، شامل ۱- نخ‌ریسی سنتی؛ ۲- رنگرزی سنتی؛ ۳- آماده‌سازی نخ‌های تار؛ ۴- چله‌دوانی (چیدمان نخ‌های تار با تعداد و ترتیب رنگی مشخص در کنار یکدیگر به‌منظور استقرار بر روی دستگاه عبا‌بافی)؛ ۵- چله‌کشی (استقرار چله‌های دوانده‌شده روی دستگاه عبا‌بافی)؛ ۶- آهارزدن نخ‌های تار؛ ۷- ماسوره‌پیچی و ۸- بافندگی است.

فرآیند بافندگی نیز شامل مراحل: الف) بازکردن دهانه‌ی کار، ب) پودگذاری، پ) دفه‌زدن، ت) کنترل پهنای منسوج و ث) جداسازی منسوج نهایی از دستگاه عبابافی است.

۶- ارتباط محصول عبا با شهر بهبهان

با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان بهبهان و وجود مراتع وسیع و سرسبز در این ناحیه، شرایط پرورش دام و بهره‌برداری از فرآورده‌های ثانویه‌ی آنها مانند پشم و مو، همواره در این منطقه وجود داشته‌است. این موضوع باعث پدیدآمدن حرفه‌هایی مانند نخ‌ریسی، رنگرزی، نساجی و تولید منسوجاتی مانند عبا شده‌است.

عبا‌‌بافی یکی از کهن‌ترین و شاخص‌ترین گرایش‌های صنایع دستی بهبهان است و بنا به نقل‌قول‌های شفاهی و سینه‌ سینه‌ی بزرگان این شهر، پیشینه‌ی عبابافی بهبهان به حدود پنج سده‌ پیش از این برمی‌گردد. از گذشته تا کنون، منسوج عبا با استفاده از نخ پشمی حاصل‌شده از گوسفندان بیابانی منطقه تهیه شده و در تأمین تن‌پوش عبا که لباس رسمی مردان عرب منطقه‌ی بهبهان و استان خوزستان و روحانیون شیعه و نیز پوشش موقت نمازگزاران مسلمان کاربرد داشته‌است.

امروزه، منسوج عبای بهبهان، در دو نوع تابستانی و زمستانی، در مناطق مذهبی کشور و بازار‌های کشور‌های عرب‌نشین حوزه‌ی خلیج‌فارس، شهرت و اعتبار‌ ویژه دارد.

با توجه به این‌که همه‌ی مواد اولیه (پشم گوسفندی، رنگینه‌ها و دندانه‌ها) و ابزار کار عبا‌بافی در شهرستان بهبهان و اطراف آن به‌وفور موجود است، این گرایش صنایع دستی از لحاظ اقتصادی، اشتغال‌زایی و فرهنگی، دارای نقش و جایگاه مهم در این منطقه است.

۷- شیوه‌ی اتصال برچسب نشانه‌ی جغرافیایی به محصول عبای بهبهان

الحاق، الصاق و دوخت