استاندارد ملی سرمه‌دوزی- ویژگی‌ها
عنوان استاندارد: صنایع دستی – سرمه‌دوزی – ویژگی‌ها ()
Handicrafts – Serme Embroidery – Specifications
شماره‌ی ملی: ……..
چاپ اول: ……. .
مشخصات ظاهری: 35 صفحه، رنگی/ به همراه عکس و جدول.
محل انتشار: وب‌سایت سازمان ملی استاندارد ایران
کارفرما: سازمان ملی استاندارد ایران
مجری: مؤسسه‌ی پژوهش هنر برزان
ناظر: سازمان ملی استاندارد ایران
روش گردآوری داده‌ها: میدانی – کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های معرق‌کاران پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های مختلف سرمه‌دوزی.
– مشاهده و آزمایش محصولات سرمه‌دوزی ساخته‌شده در مناطق گوناگون ایران.
فهرست مطالب:
مقدمه
هدف و دامنه‌ی کاربرد
مراجع الزامی
اصطلاحات و تعاریف
ابزارهای تولید
ویژگی‌ها
ویژگی‌های مواد اولیه
ویژگی‌های محصول نهایی
ساختار (نقش و طرح، رنگ‌بندی، مقاومت، ابعاد و اوزان، عیب‌های ظاهری)
بسته‌بندی
نشانه‌گذاری
پیوست الف (اطلاعاتی): نمونه‌های سرمه‌دوزی
پیوست ب (اطلاعاتی) نمونه‌های طرح‌های سرمه‌دوزی
پیوست پ (اطلاعاتی) نمونه‌های محصولات سرمه‌دوزی
اعضای کمیسیون‌های تدوین استاندارد:
دبیر: حمیده حقیقی؛ (کارشناسی صنایع دستی / کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ مدیرعامل مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش های صنایع دستی
رئیس: عباس رحیمی؛ (کارشناسی صنایع دستی/ کارشناسی ارشد عکاسی) / عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس موسسه‌ی مطالعات و پژوهش های صنایع دستی
اعضای کمیسیون‌ها:
– سمیه اربابی؛ (کارشناسی ارشد هنر اسلامی) / مدرس دانشگاه سوره تهران
علیرضا آقابیگی؛ (کارشناسی ارشد مهندسی صنایع) / عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مسجدسلیمان
– سعید بابامیر؛ (کارشناسی ارشد باستان‌شناسی)؛ کارشناس موسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
– عبدالله حاجی‌پور؛ (کارشناسی صنایع دستی) / معاون هنرستان کارودانش شهرستان کازرون
-سمیرا حسینی؛ (کارشناسی ارشد شهرسازی) کارشناس اداره صنایع دستی شهرستان نور
– حمیده حقیقی؛ (کارشناسی صنایع دستی / کارشناسی ارشد پژوهش هنر)؛ مدیرعامل مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
– مریم حقیقی؛ (کارشناسی ریاضیات) / کارشناس موسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
– سمیه خسروی‌راد؛ (کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی) / کارشناس اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خوزستان
– فرشته دیانت؛ (کارشناسی ارشد عکاسی) / عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا
– منصوره رضوی؛ (کارشناسی ارشد مردم‌شناسی) / کارشناس اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خوزستان
– نرگس شایق بروجنی؛ (کارشناسی ارشد صنایع دستی) / مدیر وب‌سایت صنایع دستی آرانیک
– حسین شجاعی؛ (دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی) / کارشناس موسسه مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
– محسن شریف‌زادگان؛ (کارشناسی ارشد مدیریت) / آموزش و پرورش استان خوزستان
– راضیه شیرانی؛ (کارشناسی ارشد صنایع دستی) / مدرس دانشکده هنر دانشگاه شهرکرد
– معصومه صلاحی؛ (کارشناسی صنایع دستی) / کارشناس معاونت صنایع‌دستی استان خوزستان
– فرزانه طاهری‌نیا؛ (کارشناسی ارشد صنایع دستی) / کارشناس معاونت صنایع‌دستی استان خوزستان
– مانیا غضنفری؛ (کارشناسی صنایع دستی) / کارشناس مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
– عبدالرحیم فروتن / صنعتگر
– فرحناز قاضیانی؛ (کارشناسی صنایع دستی) / کارشناس سازمان مراث فرهنگی کشور
– افسانه قانی؛ (دکترای پژوهش هنر) / پژوهشگر مستقل و مدرس دانشگاه
– امیرعباس کاویانی‌نیا؛ (دکترای مدیریت استراتژیک) / معاون صنایع دستی استان خوزستان
– ارمغان کیوان؛ (کارشناسی صنایع دستی) / کارشناس معاونت صنایع‌دستی استان خوزستان
– حمید محمدرضافام؛ (کارشناسی ارشد نقاشی) / عضو هیئت علمی دانشگاه مازیار رویان
– مهراب محمدی؛ (کارشناسی صنایع دستی) / کارشناس معاونت صنایع‌دستی استان چهارمحال و بختیاری
– فاطمه مصیبی؛ (کارشناس صنایع دستی) / مدرس دانشکده هنر دانشگاه شهرکرد
– سیده کبری مهدوی آبندانکشی؛ (کارشناسی ارشد هنر اسلامی) / مدرس دانشگاه مازندران
– سهیلا مهرمولایی؛ (کارشناسی ارشد شیمی) / کارشناس اداره‌ی استاندارد استان خوزستان
– مارال یوسفی؛ (کارشناسی ارتباط تصویری) / هنرمند سرمه‌دوز / موسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های صنایع دستی
معرفی سرمه‌دوزی، هدف و دامنه‌ی کاربرد استاندارد:
در ایران بیش از یک‌صد رشته رودوزی سنتی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد وجود دارد که در هر رشته، با توجه به ابزارهای تولید، مواد اولیه، طرح‌ها و فرآیند تولید، نوع خاصی از تزیینات سنتی روی پارچه ایجاد می‌شود.
سرمه‌دوزی، یکی از این رشته‌ها است که در آن و براساس طرح‌های سنتی، روی پارچه‌های ترمه و مخمل را با مفتول‌های فلزی، تزیین می‌کنند.
واژه «سِرمه»، به‌معنی نوعی مفتول فلزی براق به‌رنگ طلا یا نقره با حالت منعطف است و این واژه با «سُرمه» که برخی افراد به‌ویژه بانوان برای آرایش چشم استفاده می‌کنند، متفاوت است و ارتباطی ندارد.
در دوره‌های تاریخی گذشته، توجه ایرانیان به آرایش یقه لباس‌های لشکری و درباری و تزیین درفش‌ها، آنها را وادار به تولید این نوع نخ‌های تزیینی می‌کرد.
در دوره‌های اشکانی و ساسانی، محصولات دوخت تزیینی یکی از اقلام صادراتی ایران را تشکیل می‌داد و یکی از هنرهایی که اسکندر مقدونی را به حیرت واداشته بود، وجود پارچه‌های زربفت و دوخت‌های تزیینی ایرانی بود که سرمه‌دوزی نیز یکی از این دوخت‌ها بوده است.
سرمه‌دوزی، در تمام دوره‌های اسلامی از ارزش و شکوه بالایی برخوردار بود و به‌ویژه برای تزیین سوره‌ها یا آیاتی از قرآن کریم بر پرده کعبه استفاده می‌شد که نمونه نفیس آن متعلق به دوره تیموری در موزه ایران باستان نگه‌داری می‌شود. در این پرده، سرمه‌دوزی درکنار انواع دوخت‌ها نظیر ابریشم‌دوزی، گلابتون‌دوزی، ده‌یک‌دوزی، کمنددوزی، شَرفه‌دوزی دیده می‌شود.
سرمه‌دوزی در دوره صفوی به اوج پیشرفت خود رسید و پس از این دوره، دچار افت کیفی شد؛ به‌گونه‌ای که جنس سرمه‌ها از طلا، نقره یا آلیاژهای ترکیبی این دو فلز، به آلیاژهای براق سایر فلزات، تبدیل شد.
سرمه‌دوزی در بیشتر موارد با سایر رودوزیهای سنتی نظیر ملیله‌دوزی، گلابتون‌دوزی، سنگ‌دوزی، مرصع دوزی، منجوق دوزی، پولک دوزی، مرواریددوزی و غیره همراه می‌شود.
محصولات سرمه‌دوزی با اشکال، اندازه‌ها، طرح‌ها و کاربردهای گوناگون تولید می‌شود که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انواع تابلوهای تزیینی، تزیینات دور یقه، پیش‌سینه، کمربند، پرده، رویه جعبه، رومیزی، سفره قند، بقچه، سجاده، کیسه پول، قلمدان، مُهر، شانه، مسواک، قیچی، سرمه‌دان و غیره.
با توجه به گستردگی این رشته در اغلب شهرهای ایران و سطح بالای تولیدات، به منظور حفظ اصالت و گسترش اصولی این رشته ضرورت دارد استاندارد ویژگی‌های آن تدوین شود.
هدف از تدوین این استاندارد، تعیین ویژگی‌های ابزارهای تولید، مواد اولیه، محصولات نهایی، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری هنر- صنعت سرمه‌دوزی است.
این استاندارد برای هنر سرمه‌دوزی کاربرد دارد.
این استاندارد برای سایر رودوزیهای سنتی ایران کاربرد ندارد.
