فهرست مطالب:

۱- خلاصه‌ی پرونده‌ی ثبت نشانه‌ی جغرافیایی مینای صبی اهواز

۲- اطلاعات مربوط به منطقه‌ی تولید محصول مینای صبی اهواز

۳- ویژگی‌های محصولات مینای صبی اهواز

۳- ۱- انواع محصولات مینای صبی

۳- ۲- نقوش محصولات مینای صبی اهواز

۳-۳- طرح‌های محصولات مینای صبی

۳- ۴- ترکیب‌بندی رنگی محصولات مینای صبی اهواز

۳- ۵- ابعاد محصولات مینای صبی اهواز

۳- ۶- کاربردهای محصولات مینای صبی اهواز

۴- مواد اولیه‌ی مینای صبی اهواز

۵- ابزارهای تولید مینای صبی اهواز

۶- فرآیند تولید محصول مینای صبی اهواز

۷- کنترل کیفی محصول مینای صبی اهواز

خلاصۀ گزارش ثبت:

۱- نام محصول و نشانه‌ی جغرافیایی درخواستی

مینای صُبّی اهواز

۲- توصیف محصول مینای صبی اهواز

مینای صُبّی اهواز، نوعی محصول از جنس طلا و یا نقره است که به‌صورت دستی با فرم‌ها، اندازه‌ها و کاربردهای گوناگون تولید شده و برخی از سطوح آن دارای پوشش شیشه‌ای مخصوص به‌نام مینا است. واژه‌ی صبی، برگرفته از نام صبی‌ها یا صابئین مندایی، اقلیت مذهبی تولیدکننده‌ی این محصول است. اقلیت صابئین مندایی (پیروان یحیای تعمیددهنده) ساکن در اهواز، تنها تولیدکننده‌ی این نوع محصول هستند و محصولات آنها با نام «مینای صبی»، شهرت جهانی دارد.

محصولات مینای صبی اهواز شامل دو گروه زیورآلات و وسایل کاربردی (مانند سینی، قاشق، چنگال و منقل) هستند.

اغلب محصولات مینای صبی در قالب زیوآلات با فرم‌های اصیل و منحصر‌به‌فرد تولید می‌شوند. این نوع زیورآلات، علاوه بر زیرساخت اصلی، ممکن است دارای بند، گیره، زنجیر و حلقه‌ی آویز باشد. هریک از این اجزا، دارای ظاهری متناسب با کارکرد نهایی خود باشند.

اجزای مختلف محصول، با دقت و ظرافت زیاد تهیه می‌شوند. نقوش حکاکی‌شده‌ی روی محصول مینای صبی، دارای عمق مطلوب هستند. سطوح میناکاری‌شده نیز صاف، براق، شفاف و فاقد هرنوع ترک و خش هستند.

رایج‌ترین محصولات مینای صبی اهواز عبارت‌اند از: گردن‌بند، گوشواره‌، سینه‌ریز، دست‌بند، تک‌پوش، النگو، گل‌ سینه، گیره‌ی کراوات، بند ساعت، سینی، سماور، جعبه‌ی تزیینی و …

مواد اولیه‌ی تولید مینای صبی اهواز عبارت‌اند ‌از: طلا با عیار ۲۲، نقره با عیار بالا، مینای سیاه، مینای رنگی و بوره.

نقوش مورد استفاده در محصولات مینای صبی، برگرفته از اقلیم منطقه‌ی خوزستان و ویژگی‌های فرهنگی اقلیت صابئین است. رایج‌ترین نقش‌های مینای صبی عبارت‌اند از: شتر و ساربان، کاروان، آب و رودخانه، بلم (قایق)، کپر، درفش (پرچم مقدس و نماد صابئین مندایی)، نخل، پل معلق (پل رودخانه‌ی کارون)، عبادتگاه صابئین و کاخ کسری. در سال‌های اخیر، نقوش اسلیمی و ختایی و گل و بوته، با استفاده از مینای رنگی نیز رواج یافته است. هم‌چنین، حکاکی چهره‌ی افراد بر مدال‌های طلا یا نقره و میناکاری آن با عنوان «مینای رخ»، جایگاه ویژه‌ای دارد. ظاهر این نقش‌ها و طرح‌ها، براساس مبانی بصری، متعادل، متناسب و هماهنگ‌اند.

اصیل‌ترین رنگ‌بندی مینای صبی، شامل استقرار مینای سیاه‌رنگ بر روی زیرساخت طلایی و یا نقره‌ای است. مینای رنگی نیز با رنگ‌های سفید، سبز، نیلی و قرمز، بر روی زمینه‌ی طلایی کاربرد دارد.

هریک از انواع محصولات مینای صبی، ممکن است در چند اندازه‌ی متنوع تولید ‌شود. همچنین، ابعاد هر محصول ممکن است برحسب توافق میناکار و سفارش‌دهنده، متغیر باشد.

محصولات مینای صبی، با کارکردهای تزیینی، کاربردی و یا تزیینی- کاربردی‌ متناسب با نیازهای مصرف‌کنندگان تولید می‌شوند. این محصولات اغلب به‌عنوان انواع زیورآلات سنتی کاربرد دارند. همچنین، روی برخی از وسایل کاربردی از جنس نقره (مانند قاشق و چنگال، سینی، سماور و صندوقچه) میناکاری انجام می‌شود. نام هریک از محصولات مینای صبی اهواز، بیانگر جنبه‌ی کاربردی آن نیز هست.

۳- معرفی دقیق منطقه‌ی تولید مینای صبی اهواز

شهر اهواز، به‌عنوان تنها منطقه‌ی تولید محصول مینای صبی در ایران، مرکز شهرستان‌ اهواز از توابع استان خوزستان است. این شهر با مساحت ۱۸۶۵۰ هکتار، چهارمین شهر وسیع ایران، محسوب می‌شود. شهر اهواز بین ۳۱ درجه و ۳۱ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۶۷ دقیقه طول شرقی، در بخش جلگه‌ای خوزستان و در ارتفاع ۱۶ متر از سطح دریا  واقع شده‌است.

اهواز، مرکز شهرستان اهواز از توابع استان خوزستان است. شهرستان اهواز از سمت شمال، با شهرستان‌های باوی، حمیدیه، شوشتر و شوش؛ از سمت شرق، با شهرستان‌‌ هویزه؛ از سمت جنوب، با شهرستان‌های کارون، خرمشهر، شادگان و ماهشهر؛ از سمت غرب، با شهرستان‌های رامشیر و رامهرمز دارای مرز مشترک است.

بر پایه‌ی آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۵، شهرستان اهواز از ۳ بخش، ۲ شهر و ۶ دهستان تشکیل شده‌است. شهر اهواز، مرکز شهرستان اهواز است.

۴- مستندات مرتبط با مینای صبی اهواز

محصول مینای صبی اهواز، به‌عنوان یکی از محصولات مهم صنایع دستی استان خوزستان، دارای شهرت مطلو‌ب‌ است. به دلیل اهمیت فرهنگی و اقتصادی این محصول، در سال‌های اخیر، اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان اقدامات زیر را اجرا کرده است: دریافت نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی، تدوین استاندارد ملی، مستندنگاری، طراحی و اجرای بسته‌بندی محصولات مینا.

۵- روش تولید محصول مینای صبی اهواز

مهم‌ترین ابزارهای تولید محصول مینای صبی عبارت‌اند از: سندان، چکش، اره، چکش قلم‌زنی، انبر، قیچی ورق‌بر، دم‌باریک، سوهان، سنباده و الک، قالب طرح، ساج، قلم‌مو و کاردک و دستگاه نورد.

فرآیند تولید محصولات مینای صبی، شامل مراحل زیر است: ۱- تهیه زیرساخت طلا یا نقره (ذوب و قالب‌گیری طلا و یا نقره، برش طلا و یا نقره به قطعات مورد نظر، ایجاد نقش‌ روی قطعات طلا و یا نقره، شست‌وشوی قطعات حکاکی‌شده و پرداخت اولیه‌، قلم‌زنی قطعات طلا و یا نقره)، ۲- تهیه‌ی مینای سیاه، ۳- شست‌وشو و غبارزدایی مینا، ۴- آماده‌سازی پودر مینا و سطوح طلا و یا نقره، ۵- جاگذاری مینا بر قطعات طلا و یا نقره، ۶- پرداخت و تکمیل سطوح میناکاری‌شده، ۷- براق‌کردن سطوح مینایی.

۶- ارتباط محصول مینای صبی اواز با شهر اهواز

صابئین مندایی، گروهی از اقلیت‌های مذهبی ایران هستند که در استان خوزستان به ویژه شهر اهواز سکونت دارند. آنها در دوره‌ی اشکانی با حمایت اردوان اشکانی از سرزمین اولیه‌شان (فلسطین امروزی) به مرزهای ایران مهاجرت کرده و در اطراف تیسفون و نواحی کرخه و کارون ساکن شده و طی سده‌ها، میراث دینی خود را حفظ نمودند.

در زبان محلی مردم خوزستان، این گروه صبی نامیده می‌شود که تحریفی از واژه‌ی صابئی است و به ریشه‌ی صب به‌معنی «ریخته‌شده از طعام و آب» نزدیک است. با توجه به لزوم اجرای مناسک مذهبی و سایر آیین‌های این اقلیت در آب روان، در گذشته حواشی رودخانه‌ی پرآب کارون در سراسر استان خوزستان، محل زندگی و فعالیت صابئین بوده‌است.

بر اساس سفارش کتب مقدس مندایی مبنی بر کسب درآمد ازطریق کارِ دستی، صبی‌ها همواره در مشاغل کشاورزی، دامپروری، فلزکاری و میناکاری فعالیت داشته‌اند. هنر- صنعت میناکاری روی طلا و نقره، منحصر به صابئین مندایی استان خوزستان است. این گرایش به نام صابئین اهواز ثبت و معرفی شده و علاوه‌بر فرآیند تولید، طرح‌ها و نقش‌های ویژه‌ی آن، معرف شرایط فرهنگی و مذهبی این افراد به‌مار می‌آید.

طرح‌هایی که مندائیان برای میناکاری به‌کار می‌برند، برگرفته از ویژگی‌های فرهنگی و شرایط اقلیمی محل سکونت آنها است و استفاده از این نقوش ویژه، مهر اصالت هنر میناکاری صبی‌ها است.

گروهی از مندایی‌ها نیز ساکن کشور عراق هستند. این گروه از گذشته در زمینه‌ی تولید محصولات میناکاری‌شده، مهارت بسیار داشتند اما امروزه  فقط به طور محدود بر روی قطعات تک و کوچک زیورآلات میناکاری را انجام می‌دهند.

در حال حاضر، مینای صبی اهواز، جزو نفیس‌ترین محصولات این حوزه به‌شمار رفته و دارای شهرت ملی و بین‌المللی است.

۷- شیوه‌ی اتصال برچسب نشانه‌ی جغرافیایی

الحاق و الصاق