استاندارد مهارت و آموزش ماشته‌بافی
نام طرح: استاندارد مهارت و آموزش ماشته‌بافی
عنوان گروه آموزشی: نساجی سنتی
تاریخ تدوین استاندارد: ۱۳۹۶
تعداد صفحات: 48 صفحه
کارفرما: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی استان لرستان
مجری: مؤسسه‌ی پژوهش هنر برزان
ناظر: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور
روش گردآوری داده‌ها: میدانی – کتابخانه‌ای
منابع:
– گفته‌های هنرمندان ماشته‌باف پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبه‌های گوناگون ماشته‌بافی
– مشاهده و بررسی در هنرصنعت ماشته‌بافی
فهرست توانایی‌های بررسی‌شده در استاندارد:
– توانایی رعایت اصول ایمنی و پیش‌گیری از حوادث در کارگاه ماشته‌بافی
– توانایی رعایت اصول بهداشت در کارگاه ماشته‌بافی
– توانایی شناخت هنر-صنعت ماشته‌بافی و تاریخچۀ آن
– توانایی شناخت مواد اولیۀ ماشته‌بافی
– توانایی استفاده از دستگاه (دار)، تجهیزات و ابزارهای جانبی ماشته‌بافی
– توانایی شناخت و ایجاد طرح‌ها و رنگ‌بندی منسوجات ماشته
– توانایی اجرای فرآیند ماسوره‌پیچی
– توانایی اجرای فرآیند چله‌پیچی (چله‌دوانی) برای ماشته‌بافی
– توانایی اجرای فرآیند نخ‌کشی (چله‌کشی) بر روی دستگاه ماشته‌بافی
– توانایی اجرای فرآیند بافندگی منسوج ماشته
– توانایی جداکردن منسوج ماشته از دستگاه
– توانایی استقرار چله‌های جدید روی دستگاه ماشته‌بافی
– توانایی اصلاح نواقص در ماشته‌بافی
– توانایی اجرای فرآیندهای تکمیلی در ماشته‌بافی
– توانایی شناخت مبانی حقوقی و اصول بازرایابی و بازارداری محصولات ماشته
اعضای کمیسیون‌های تخصصی تدوین استاندارد:
– عباس رحیمی؛ کارشناسی ارشد عکاسی؛ موسسۀ پژوهش هنر برزان
– حمیده حقیقی؛ کارشناسی ارشد پژوهش هنر؛ موسسۀ پژوهش هنر برزان
– وحید حمیدنیا؛ کارشناسی شیمی؛ نمایندۀ واحد فنی‌وحرفه‌ای و کارودانش آموزش و پرورش استان لرستان
– عباس حمزه‌ای؛ کارشناسی ارشد صنایع دستی؛ کارشناس- معاونت صنایع دستی لرستان
– فرزانه عادلی؛ کارشناسی ارشد صنایع دستی؛ معاون- معاونت صنایع دستی لرستان
– فیروزه هیبتیان؛ کارشناسی ارشد صنایع دستی؛ کارشناس- معاونت صنایع دستی لرستان
– افشین باباحسینی؛ کارشناسی ارشد صنایع دستی؛ کارشناس- معاونت صنایع دستی لرستان
– زینب بیرانوند؛ کارشناسی ارشد صنایع دستی؛ کارشناس معاونت صنایع دستی استان لرستان
– مجید نیک‌اعتقاد؛ دیپلم؛ استادکار ماشته‌بافی
– احمد نیک‌اعتقاد؛ کارشناسی ریاضی؛ استادکار ماشته‌بافی
– بهاری فرزادی‌فر؛ کارشناسی هنرهای تجسمی؛ کارشناس- آموزش و پرورش شهرستان دورود
– فنان فزونگری؛ کارشناسی صنایع دستی؛ کارشناس- موسسۀ پژوهش هنر برزان
معرفی ماشته‌بافی:
ماشته‌بافی بروجرد، یکی از گرایش‌های پارچه‌بافی سنتی ایران است که در آن، نوعی منسوج تاری-پودی از جنس نخ پشمی رنگرزی‌شده با استفاده از دستگاه پارچه‌بافی سنتی چهاروردی تولید می‌شود.
بافت منسوج ماشته، از نوع تاری-پودی است؛ در این نوع بافت، نخ‌های پود از میان نخ‌های تار دیده شده و از شیوۀ استقرار نخ‌های تار و پود، شکل بافت با درجه‌های رنگی مختلف ایجاد می‌شود.
در منسوج ماشته، از بافت کج‌راه جناقیِ تاری استفاده می‌شود که از هر دو طرف منسوج قابل رویت است. در این طرح، خطوط مایل در جهت راست یا چپ شکل جناقی را ایجاد می‌کنند و در اثر تکرار شکل جناقی، طرحی با خطوط زیگزاگ در ماشته پدید می‌آید.
منسوج ماشته فاقد نقش‌مایه و دارای سه نوع طرح چهارخانۀ کوچک، چهارخانۀ بزرگ و راه‌راه است.
رنگهای رایج در منسوجات طرح قدیم ماشته، شامل رنگهای سفید، مشکی، قرمز لاکی، سرمه‌ای، سبز یشمی و نارنجی و در منسوجات طرح جدید، شامل رنگهای سبز روشن، ماشی، قهوه‌ای، مسی، بنفش، زرد، آبی سیر، نخودی، خاکی روشن و سدری است.
منسوج ماشته با عرض ۴۵ و یا ۵۵ سانتی‌متر و طول ۸ تا ۲۴ متر تولید شده و پس از جداسازی از دستگاه ماشته‌بافی، با توجه به محصول نهایی، در قطعه‌های با ابعاد مورد نظر برش داده شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد
در گذشته، منسوج ماشته برای تهیۀ رختخواب‌پیچ، روانداز، زیرانداز و روکرسی کاربرد داشت و امروزه، برای تهیه و یا تکمیل محصولاتی مانند روفرشی، سجاده، رویۀ پشتی، کوسن، کیف پول، کیف زنانه، ساک، کوله‌پشتی و … به‌کار می‌رود.
ماشته‌باف کسی است که با محصولات ماشته، دستگاه ماشته‌بافی و ابزارهای مرتبط، مواد اولیۀ مورد مصرف کاملاً آشنا است و با توجه به اصول ایمنی و بهداشت، توانایی کار با دستگاه ماشته‌بافی، تولید محصولات ماشته، رفع معایب حین بافت و توانایی بازاریابی و عرضۀ محصولات خود را دارد و نسبت به مسائل اجتماعی و حقوقی خود آگاه است.
